Осигураници пољопривредници су лица која се баве пољопривредном делатношћу као носиоци пољопривредног домаћинства, чланови пољопривредног домаћинства, носиоци породичног пољопривредног газдинства, чланови породичног пољопривредног газдинства или чланови мешовитог домаћинства, ако нису осигураници запослени, осигураници самосталних делатности, корисници пензије или нису на школовању.
Обавезно су осигурани носилац пољопривредног домаћинства и носилац породичног пољопривредног газдинства, односно најмање један члан домаћинства, породичног пољопривредног газдинства или мешовитог домаћинства. Велики недостатак у пракси је што сви пољопривредници уплаћују исту суму у ПИО Фонд независно од величине газдинства, и на пример исти износ мора да плати воћар или повртар , као и ратар који на истој површини гаји пшеницу, а свима је јасно да је зарада од воћа или поврћа много већа него од пшенице. Кључно питање је да се нађе критеријум по коме ће плаћање доприноса за пољопривреднике бити праведно и сразмерно величини домаћинства. Постоје две опције – или да наплата доприноса буде сразмерна површини коју газдинство обрађује или годишњем приходу.
Својство осигураника стиче се даном почетка а престаје даном престанка обављања пољопривредне делатности. Оно се не може стећи пре навршених 15 година живота и утврђује се на основу пријаве на осигурање и одјаве на осигурање. Својство осигураника пољопривредника може мировати најдуже пет година у току осигурања из објективних разлога (елементарне непогоде, болест и породиљско одсуство), с тим што то не може бити узастопних пет година.
Осигураници из категорије пољопривредника остварују право на пензију по истим условима као и сви остали осигураници, што значи да им је у 2023. години потребно минимално 15 година стажа осигурања за који су плаћени доприноси, као и 65 година живота за мушкарце, односно 63 године и 6 месеци живота за жене, да би остварили право на старосну пензију.
Услов за превремену старосну пензију у 2023. години за мушкарце је 40 година стажа осигурања и најмање 60 година живота, а за жене 40 година стажа осигурања и 59 година и шест месеци живота. Право на старосну пензију имају припадници оба пола са 45 година стажа осигурања, без обзира на старост.
Према подацима закључно са 31. јулом 2023. године, у Србији има 138.106 пољопривредних пензионера и они чине чине 8,4 одсто од укупног броја пензионера. Прошечна пољопривредна пензија за њих износи 16.318 динара. Укупан број пензионера у Србији је 1.646.791 , са просечном пензијом од 37.798 динара.
Колика це бити пензија пољопривредника зависи од дужине улагања и висине основице на коју су плаћени доприноси. Законом о доприносима за обавезно социјално осигурање прописана је основица на коју они плаћају допринос, а највећи број осигураника пољопривредника мора допринос да плаћа на најнижу основицу која је прописана тим законом.
Текст: Драган Колчић, стручни сарадник за гроекономију